انواع کدگذاری در تحلیل داده‌های کیفی|

تحلیل داده‌های کیفی یکی از مهم‌ترین بخش‌های پژوهش‌های علوم انسانی، اجتماعی و رفتاری است. در این نوع پژوهش‌ها، پژوهشگر برای تفسیر داده‌ها از روش‌های مختلف کدگذاری کیفی استفاده می‌کند. اما کدگذاری دقیقاً چیست و چه انواعی دارد؟ در این مقاله به بررسی انواع کدگذاری در تحلیل داده‌های کیفی می‌پردازیم و کاربرد هر یک را توضیح می‌دهیم.

کدگذاری در تحلیل داده‌های کیفی چیست؟

کدگذاری (Coding) فرآیندی است که طی آن پژوهشگر، داده‌های خام (مانند مصاحبه‌ها، مشاهدات یا یادداشت‌های میدانی) را به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم می‌کند و برای هر بخش برچسب یا کد اختصاص می‌دهد. این برچسب‌ها به پژوهشگر کمک می‌کنند الگوها، مفاهیم و تم‌های اصلی داده‌ها را شناسایی و تحلیل کند.

انواع کدگذاری در مطالعات کیفی

به طور کلی، سه نوع رایج از کدگذاری در تحلیل داده‌های کیفی وجود دارد که هر کدام نقش ویژه‌ای در فرآیند پژوهش دارند:

1. کدگذاری باز (Open Coding)

کدگذاری باز اولین مرحله از فرآیند تحلیل داده‌های کیفی است. در این مرحله، پژوهشگر بدون پیش‌فرض خاصی داده‌ها را مرور کرده و به بخش‌های کوچک تقسیم می‌کند. سپس برای هر بخش، کدی انتخاب می‌شود که معنای آن بخش از داده را توصیف کند.

ویژگی‌های کدگذاری باز:

• مرحله‌ی ابتدایی تحلیل است.
• به کشف مفاهیم جدید کمک می‌کند.
• آزادانه و بدون محدودیت نظری انجام می‌شود.

مثال:

اگر مشارکت‌کننده بگوید:
"در محیط کار همیشه استرس دارم چون مدیرم توقع زیادی دارد"
کدهای ممکن عبارت‌اند از:

• استرس شغلی
• فشار کاری
• انتظارات بالا از سوی مدیر

2. کدگذاری درون‌زادی (In Vivo Coding)

کدگذاری درون‌زادی نوعی کدگذاری است که در آن از واژه‌ها یا عبارات دقیق خود مشارکت‌کننده به‌عنوان کد استفاده می‌شود. این روش به پژوهشگر کمک می‌کند تا زبان و فرهنگ خاص مشارکت‌کننده‌ها را بهتر درک کرده و تحلیل کند.

ویژگی‌های کدگذاری درون‌زادی:

• تمرکز بر زبان مشارکت‌کننده دارد.
• در پژوهش‌هایی که زبان و فرهنگ مهم‌اند کاربرد زیادی دارد.
• به وفاداری به معنای واقعی داده‌ها کمک می‌کند.

مثال:

اگر فردی بگوید:
"احساس می‌کنم توی این ضرب‌العجل‌ها دارم غرق می‌شم"
کد درون‌زادی می‌تواند باشد:
"غرق شدن در ضرب‌العجل‌ها"

3. کدگذاری آزمایشگاهی (In Vitro Coding)

کدگذاری آزمایشگاهی به معنای استفاده از کدهای از پیش تعیین‌شده یا مفاهیم نظری موجود برای تحلیل داده‌ها است. در این روش، پژوهشگر از یک چارچوب نظری یا مدل مشخص استفاده می‌کند و داده‌ها را بر اساس آن تحلیل می‌کند.

ویژگی‌های کدگذاری آزمایشگاهی:

• مبتنی بر نظریه یا مدل مشخص است.
• در تحقیقات نظریه‌محور کاربرد دارد.
• امکان مقایسه داده‌ها با یافته‌های پیشین را فراهم می‌کند.

مثال:

در پژوهشی درباره استرس شغلی، پژوهشگر می‌تواند از مفاهیمی مثل فرسودگی شغلی، فشار کاری یا تعادل کار و زندگی به‌عنوان کد استفاده کند؛ حتی اگر این واژه‌ها به‌طور مستقیم در گفته‌های مشارکت‌کننده نیامده باشند.

تفاوت کدگذاری باز، درون‌زادی و آزمایشگاهی

در جدول زیر تفاوت‌های این سه نوع کدگذاری را مشاهده می‌کنید:

چرا شناخت انواع کدگذاری اهمیت دارد؟

در تحلیل داده‌های کیفی، انتخاب نوع کدگذاری تأثیر مستقیمی بر نتایج پژوهش دارد. اگر پژوهشگر به دنبال کشف نظریه‌ای جدید باشد، استفاده از کدگذاری باز و درون‌زادی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. اما اگر هدف آزمون یک نظریه موجود باشد، کدگذاری آزمایشگاهی مناسب‌تر خواهد بود.

جمع‌بندی

در این مقاله با انواع کدگذاری در تحلیل داده‌های کیفی آشنا شدیم. هر یک از روش‌های کدگذاری باز، درون‌زادی و آزمایشگاهی ابزارهای ارزشمندی هستند که بسته به هدف پژوهش و ماهیت داده‌ها انتخاب می‌شوند.

اگر قصد دارید تحقیقات کیفی انجام دهید، آشنایی با این روش‌ها به شما کمک می‌کند تا داده‌های خود را به شکلی اصولی و علمی تحلیل کنید.

سوالات متداول درباره کدگذاری کیفی

۱. بهترین روش کدگذاری در تحلیل داده‌های کیفی کدام است؟

بهترین روش به نوع پژوهش و اهداف آن بستگی دارد. در پژوهش‌های اکتشافی معمولاً از کدگذاری باز و درون‌زادی استفاده می‌شود.

۲. آیا می‌توان از چند نوع کدگذاری به صورت همزمان استفاده کرد؟

بله! بسیاری از پژوهشگران ترکیبی از روش‌ها را برای تحلیل بهتر داده‌های کیفی به کار می‌برند.

۳. کدگذاری کیفی چقدر زمان می‌برد؟

مدت زمان کدگذاری به حجم داده‌ها و پیچیدگی موضوع پژوهش بستگی دارد. این فرآیند ممکن است از چند روز تا چند ماه طول بکشد.

نظر شما چیست؟

اگر تجربه‌ای در تحلیل داده‌های کیفی دارید، در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید! همچنین، اگر سوالی در مورد روش‌های کدگذاری دارید، پاسخگوی شما هستیم.